Obligacje w portfelu [#1] – czym są obligacje i jak działają?

Budując portfel inwestycyjny lub oszczędzając środki na przyszłość często chcemy aby nasze pieniądze były ulokowane w miarę bezpiecznych aktywach, które będą systematycznie rosły na wartości przy jednoczesnym zachowaniu niskiego ryzyka. Papierem wartościowym, który odpowiadałby takim wymaganiom są obligacje. W tej serii wpisów ,,Obligacje w portfelu” przybliżę mechanizmy działające na rynku obligacji, możliwości inwestycyjne oraz najważniejsze aspekty dotyczące analizy interesujących nas obligacji.

Czym są obligacje?

Obligacja to papier wartościowy emitowany przez państwa, samorządy, przedsiębiorstwa lub inne podmioty, którego celem jest zdobycie finansowania na określony cel. Emitent (przykłady powyżej) podczas wprowadzania obligacji na rynek staje się dłużnikiem obligatariusza (nabywcy obligacji) i zobowiązuje się do spełnienia określonych w emisji świadczeń (najczęściej w formie pieniężnej).

Jak inaczej rozumieć obligacje? Obligacje są dłużnymi instrumentami finansowymi, w którym strona zaciągająca dług (emitent) pozyskuje kapitał na określone potrzeby a obligatariusz (strona nabywająca dług) oczekuje zwrotu użyczonego kapitału w określonym czasie (najczęściej) z odsetkami (kuponem).

Jakie są rodzaje obligacji?

Obligacje możemy dzielić na różne rodzaje, w zależności od tego przez jaki filtr chcemy na nie spojrzeć. W tym artykule skupię się na podstawowej, powszechnie akceptowalnej klasyfikacji.

Podział obligacji ze względu na emitenta:

• Obligacje skarbowe: emitowane przez rządy państw na świecie. Są to papiery emitowane w celu finansowania różnego rodzaju projektów publicznych, spłaty długów czy pokrycia deficytów budżetowych,
• Obligacje municypalne (komunalne): emitowane przez jednostki samorządu terytorialnego,
• Obligacje korporacyjne: emitowane przez korporacje i różnego rodzaju przedsiębiorstwa. Dla firm jest to bardzo popularny (obok kredytów i pożyczek) sposób pozyskiwania kapitału.

Podział obligacji ze względu na okres do wykupu:

• Obligacje krótkoterminowe z terminem wykupu do jednego roku,
• Obligacje długoterminowe z terminem wykupu powyżej jednego roku,
• Obligacje wieczyste o nieokreślonym terminie wykupu z bezterminowymi przepływami pieniężnymi dla obligatariusza.

Podział obligacji ze względu na rodzaj oprocentowania:

• Obligacje o zmiennym oprocentowaniu: podczas każdego z okresów odsetkowych kupon różni się w zależności od aktualnej rynkowej stopy procentowej (w Polsce obligacje zmiennoprocentowe najczęściej oparte są na wskaźniku WIBOR) + marży,
• Obligacje o stałym oprocentowaniu: w każdym z okresów odsetkowych aż do wykupu obligacji znana jest wartość odsetek jaką otrzymamy,
• Obligacje zerokuponowe: obligacje te nie wypłacają żadnych odsetek, w zamian za to obligatariusz nabywa te obligacje z dyskontem (tj. poniżej ceny nominalnej obligacji).

Jak działają obligacje w praktyce?

Obligacje są dość prostymi do zrozumienia instrumentami finansowymi z perspektywy inwestora. Cały proces opiera się tak naprawdę na trzech krokach (przykład inwestycji w obligację o zmiennym oprocentowaniu):

Punkt pierwszy: Inwestor nabywa nowo wyemitowaną obligację przedsiębiorstwa XYZ po uprzednim dokładnym przeanalizowaniu spółki i przeczytaniu prospektu emisyjnego obligacji. W tym momencie, przedsiębiorstwo XYZ pozyskuje kapitał na rozwój od inwestora, który stał się ich obligatariuszem.

Punkt drugi: Przedsiębiorstwo XYZ wypłaca inwestorowi odsetki od obligacji w precyzyjnie ustanowionych okresach odsetkowych. Wysokość odsetek zależna jest od wybranej rynkowej stopy procentowej powiększonej (najczęściej) o marżę. Do inwestora trafia cyklicznie gotówka na rachunek.

Punkt trzeci: Nadszedł termin wykupu, okres zapadalności obligacji. W tym momencie przedsiębiorstwo XYZ wypłaca inwestorowi kapitał uzyskany w trakcie emisji. Inwestor odzyskał powierzony spółce kapitał a jego zyskiem są wypłacone odsetki.

Podsumowując, inwestor, który nabył obligacje (w tym przypadku przedsiębiorstwa) nie musi wykonywać już żadnych akcji. Na jego rachunek regularnie spływa gotówka a w dniu zapadalności obligacji otrzymuje powierzony na początku kapitał.

Jakie są zalety obligacji?

Wiemy już czym są obligacje i jak wygląda w praktyce proces inwestycyjny. Skupię się teraz na przedstawieniu kilku głównych zalet jakimi charakteryzują się obligacje. Należą do nich:

• Obniżone ryzyko inwestycyjne: Inwestując w obligacje (na przykład skarbowe) narażamy się na zdecydowanie mniejsze ryzyko inwestycyjne niż w przypadku inwestycji w poszczególną spółkę giełdową. Ryzykiem warunkującym potencjalną utratę zainwestowanych środków w obligacje skarbowe to sytuacje wyjątkowe, kryzysowe (na przykład niewypłacalność państwa). Są to sytuacje z reguły rzadko spotykane (szczególnie w przypadku państw rozwiniętych). Z kolei ryzyko bankructwa poszczególnego przedsiębiorstwa jest zdecydowanie wyższe.
• Przewidywalność zysku: Przy inwestycji w obligacje jesteśmy w stanie w sposób precyzyjny określić zysk z inwestycji (w przypadku obligacji stałokuponowych i zerokuponowych) lub oszacować go z wysokim przybliżeniem (krótko i średnioterminowe obligacje zmiennokuponowe).
• Wcześniejsze wycofanie się z inwestycji: Kiedy jesteśmy w potrzebie wcześniejszego wycofania się z inwestycji w obligacje (sprzedaż papierów przed terminem wykupu) jesteśmy w stanie upłynnić je z niewielką bądź żadną stratą. Dzieje się tak dlatego, że obligacje notowane na rynku często możemy sprzedać lub kupić po cenie oscylującej wokół wartości nominalnej obligacji. Wyjątkiem są tutaj obligacje stałokuponowe oraz zerokuponowe (cena tych obligacji w sposób ścisły zależy od bieżącej rentowności tych papierów).

Jakie są wady obligacji?

Czytając te parę punktów jakie zalety mają obligacje pewnie doszedłeś do wniosku, że w tym stosunku zysku do ryzyka jest jakiś haczyk. Masz rację. Obligacje również mają swoje wady, należą do nich między innymi:

• Niższa stopa zwrotu: Historycznie obligacje cechowały się zdecydowanie niższą zmiennością niż akcje. Jest to z pewnością zaleta ale każdy kij ma dwa końce – historycznie obligacje dawały średniorocznie stopę zwrotu mniej więcej dwukrotnie niższą od akcji. W zależności od użytych benchmarków i okresu badania akcje pobijały obligacje średnio o około 5 punktów procentowych.
• Niższa płynność w porównaniu do akcji lub ETFów: Obligacje notowane na rynku cechują się znacznie niższą płynnością niż akcje czy fundusze notowane na giełdzie. Częstymi sytuacjami na rynku Catalyst (przykład rynku obligacji w Polsce) jest wysoki spread (różnica pomiędzy ofertą kupna a sprzedaży) lub nawet brak ofert poszczególnych obligacji w arkuszu zleceń. Implikuje to dodatkowe ryzyko płynnościowe dla inwestora, który w obliczu negatywnych nastrojów na rynku może być zmuszony do wyprzedaży swoich papierów kilka/kilkanaście procent taniej.

Podsumowanie

W tym wpisie postanowiłem głównie skupić się na istocie obligacji oraz na ich funkcjonowaniu w praktyce. Nie chciałem koncentrować uwagi jedynie na obligacjach notowanych na rynku czy też na Obligacjach Skarbowych dostępnych dla klientów detalicznych. Pomimo pewnych podobieństw między tymi instrumentami finansowymi, istnieją między nimi znaczące różnice, które zostaną bardziej szczegółowo omówione w kolejnych wpisach tej serii poświęconej obligacjom. Mam nadzieję, że dzięki temu wpisowi rozumiesz jakim instrumentem są obligacje, jakie posiada cechy i jakie korzyści oraz ryzyka wiążą się z inwestycją w ten papier wartościowy.